Kentsel Zorlukların Ele Alınmasında Genel Sistem Teorisi, Karmaşıklık Teorisi ve Karmaşık Uyumlanabilir Sistemlerin Karşılaştırmalı Değerlendirmesi

Sevde Derman Siddiqui

doi:https://doi.org/10.69992/0.2025.12

Sevde Derman Siddiqui, Ülkü Duman

Yıl : 2025
Cilt : 2
Sayı : 1
Sayfa : 88-108

DOI : https://doi.org/10.69992/0.2025.12

Kent sistemleri, doğrusal olmayan etkileşimler, çok katmanlı geri besleme döngüleri ve ortaya çıkan uyumlanabilir davranışlarla şekillenen dinamik ağlar olarak giderek daha fazla kavramsallaştırılmaktadır. Hızla artan kentleşmenin ürettiği, sosyo-ekonomik eşitsizlikten iklim kaynaklı kırılganlıklara kadar geniş bir yelpazeyi kapsayan “zor problemler”, bu karmaşıklığı yakalayabilen ve aynı zamanda sürdürülebilir, uyumlanabilir yönetişim modellerine katkı sağlayabilen gelişmiş teorik çerçevelere olan ihtiyacı daha görünür kılmaktadır. Son yirmi yılda Genel Sistem Kuramı (GST), Karmaşıklık Kuramı ve Karmaşık Uyumlanabilir Sistemler (CAS), birbirine bağlı sosyo-teknik ve sosyo-ekolojik sistemlerin analizinde en çok başvurulan kuramsal yaklaşımlar olmuştur. Ancak bu teorilerin çağdaş kentleşme dinamiklerini yorumlama ve yönetme kapasiteleri karşılaştırmalı biçimde yeterince değerlendirilmemiştir. Bu çalışma, GST, Karmaşıklık Kuramı ve CAS’i kentsel sistemler bağlamında karşılaştırmalı ve eleştirel olarak incelemekte; 2000–2025 yılları arasında yayımlanan akademik çalışmaları kapsayan sistematik bir literatür taramasını ayrıntılı bibliyometrik analiz ile bütünleştirmektedir. Bulgular, belirgin bir teorik evrim süreci ortaya koymaktadır: GST, yapı ve kararlılığa odaklanan bütüncül bir temel sunarken ortaya çıkan uyumlanabilir özellikleri sınırlı biçimde yakalayabilmektedir; Karmaşıklık Kuramı doğrusal olmayan süreçleri ve kendiliğinden düzen mekanizmalarını vurgulayarak bu çerçeveyi genişletmektedir; CAS ise merkeziyetsiz etkileşimleri, uyumlanabilir öğrenmeyi ve yol bağımlılığı gibi kritik mekanizmaları merkeze alarak kentsel değişimi anlamada kapsamlı bir perspektif sunmaktadır. Bu çalışma, bu çerçeveler arasındaki kavramsal örtüşmeleri ve farklılıkları inceleyerek kentsel karmaşıklığın modellenmesine yönelik metodolojik yaklaşımların geliştirilmesine de katkı sağlamaktadır. Bibliyometrik haritalama, özellikle 2015 sonrası CAS odaklı kentsel araştırmalarda belirgin bir artış gösterdiğini ortaya koymakta ve uyumlanabilir, ağ tabanlı yaklaşımlara doğru paradigmatik bir kaymanın yaşandığını göstermektedir. Bu sonuçlar, CAS’in evrilen kentsel karmaşıklığı modellemek için güçlü ve esnek bir teorik çerçeve sunduğunu ileri sürmektedir.

Atıf yapmak için : Derman Siddiqui, S. & Duman, Ü. (2025). Which theory fits the city? a comparative evaluation of gst, complexity, and cas in addressing urban challenges. Thinking of Urban Decoding Journal (TUDEJ), 2(1), 88-108. https://doi.org/10.69992/0.2025.12

Açıklama : Yazarların hiçbiri, bu makalede bahsedilen herhangi bir ürün, aygıt veya ilaç ile ilgili maddi çıkar ilişkisine sahip değildir. Araştırma, herhangi bir dış organizasyon tarafından desteklenmedi.Yazarlar çalışmanın birincil verilerine tam erişim izni vermek ve derginin talep ettiği takdirde verileri incelemesine izin vermeyi kabul etmektedirler. None of the authors, any product mentioned in this article, does not have a material interest in the device or drug. Research, not supported by any external organization. grant full access to the primary data and, if requested by the magazine they agree to allow the examination of data.

Kentsel Zorlukların Ele Alınmasında Genel Sistem Teorisi, Karmaşıklık Teorisi ve Karmaşık Uyumlanabilir Sistemlerin Karşılaştırmalı Değerlendirmesi, Derleme,
2025, Vol. 2 (1)

Geliş Tarihi : 28.07.2025, Kabul Tarihi : 29.08.2025 , Yayın Tarihi : 29.09.2025